Συνεργατικότητα στο σχολείο… Γιατί και πώς;

Στο Γαλλικό Ινστιτούτο με το Σκασιαρχείο

Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος, Σίνα 31, Αθήνα, 31/10 – 1/11/2019

Το Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος και η Παιδαγωγική Ομάδα για την προώθηση της παιδαγωγικής Φρενέ στην Ελλάδα «Το Σκασιαρχείο» διοργανώνουν, σε συνεργασία με τις Διευθύνσεις Π.Ε. Α’, Β’, Γ’, Δ’ Ανατολικής Αττικής, Δυτικής Αττικής και Πειραιά, δύο ημέρες συναντήσεων για τη συνεργατικότητα στο σχολείο στις 31/10  και 1/11/2019, στο Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος, Σίνα 31, Αθήνα.

Στη Γαλλία, από το 2001 έως το 2006, πραγματοποιήθηκε μια έρευνα σε τάξεις Freinet του Δημοτικού Σχολείου Hélène Boucher της Mons-en-Barœul, στα περίχωρα της Lille, περιφέρεια χαρακτηρισμένη ως Ζώνη Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας. Οι μαθητές/μαθήτριες του σχολείου προέρχονταν από οικογένειες προσφύγων σε ιδιαίτερα δύσκολη οικονομική κατάσταση. Η σχολική βία αποτελούσε καθημερινό φαινόμενο. Μία ομάδα ερευνητών του Πανεπιστημίου της Lille ΙΙΙ, υπό την διεύθυνση του καθηγητή Yves Reuter, κατέδειξε ότι η εφαρμογή συνεργατικών πρακτικών απέβη ιδιαίτερα αποτελεσματική: η βία περιορίστηκε, η σχολική πρόοδος και το σχολικό κλίμα βελτιώθηκαν, ενώ η οι σχολικές επιδόσεις των μαθητριών/μαθητών ξεπέρασαν τον μέσο όρο. Η έρευνα κατέδειξε επίσης την αποτελεσματικότητα της εξατομικευμένης μάθησης μέσα σε συνεργατικές τάξεις. Η διαχείριση της ετερογένειας στην τάξη επιτρέπει, λοιπόν, τον εκδημοκρατισμό του σχολείου.

Στην Ελλάδα αντίστοιχα, το Πιλοτικό πρόγραμμα επιμόρφωσης και εφαρμογής της παιδαγωγικής Freinet στην δημόσια εκπαίδευση που οργάνωσε η Παιδαγωγική Ομάδα για την προώθηση της παιδαγωγικής Φρενέ στην Ελλάδα «Το Σκασιαρχείο», σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής και το Υπουργείο Παιδείας από το 2017, συνέβαλε στη δημιουργία τάξεων Freinet σε 60 σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Τα αποτελέσματα των ερευνών που διεξήχθησαν με τη συμμετοχή εκπαιδευτικών, μαθητών και γονέων, υπήρξαν ιδιαίτερα θετικά για το σύνολο της εκπαιδευτικής κοινότητας.

Πρόγραμμα

Α. 31.10.2019. 18.00- 21.00 (αμφιθέατρο Théo Angelopoulos Γαλλικού Ινστιτούτου)

18:00-19:00: Προβολή της ταινίας Vivement l’école της Isabelle Cadière, 60’ (με ελληνικούς υπότιτλους)

Τα γυρίσματα της ταινίας πραγματοποιήθηκαν στο σχολείο Freinet Mons-en-Barœul, της  Γαλλίας

19:00-21:00: Στρογγυλό τραπέζι «Η θέση του συλλογικού και του ατομικού στις τάξεις Freinet»

Συμμετέχουν οι: Angeline Mazzoli, εκπαιδευτικός του σχολείου Freinet του Mons-en Barœul, Κατερίνα Παούρη και Μαρία Καραφωτιά, εκπαιδευτικοί σε πιλοτικές τάξεις Freinet στην Αθήνα

Ταυτόχρονη μετάφραση.


Β. 01.11.2019, 18:00 -20:00 (αίθουσες Γαλλικού Ινστιτούτου)

  1. «Η θέση του συλλογικού και του ατομικού στις τάξεις Φρενέ», Angeline Mazzoli, εκπαιδευτικός του σχολείου Freinet: Αίθουσα Montparnasse – Κτίριο Α – Ισόγειο. (Θα γίνεται ταυτόχρονη μετάφραση)
  2. «Η σχολική εφημερίδα σε μια τάξη Φρενέ», Μαρία Καντούρου και Ζωή Μώρου: Αίθουσα Milliex – Κτίριο Α – 2ος όροφος.
  3. «Προωθώντας τη συνεργατικότητα με τη χρήση των εργαλείων της παιδαγωγικής Φρενέ», Σοφία Λάχλου και Μαίρη Καραφωτιά: Αίθουσα 10-11 – Κτίριο Β – 2ος όροφος
  4. «Προωθώντας την συνεργατικότητα με τη χρήση των εργαλείων της παιδαγωγικής Freinet», Κατερίνα Παούρη και Μαρία Ζαχαροπούλου: Αίθουσα 17 – Κτίριο Β – 2ος όροφος.

Οι εκπαιδευτικοί που υλοποιούν τα εργαστήρια 2, 3 και 4 είναι μέλη της Παιδαγωγικής ομάδας «Το Σκασιαρχείο» και υπεύθυνες του Πιλοτικού Προγράμματος Φρενέ στη δημόσια εκπαίδευση.

  • Θα δοθούν βεβαιώσεις συμμετοχής

ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ Η ΔΗΛΩΣΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ.

Οι ενδιαφερόμενοι εκπαιδευτικοί μπορούν να συμπληρώσουν τη φόρμα https://forms.gle/gf8k1M1Xrrmqvyqy5  μέχρι την Τρίτη, 29 Οκτωβρίου 2019, ώρα 10.30 πμ.

Οι ενδιαφερόμενοι δηλώνουν στη φόρμα την Δ/νση και το σχολείο τους αν ανήκουν στην Π/θμια εκπ/ση ή στο πεδίο ΑΛΛΟ δηλώνουν το σχολείο τους ή άλλο φορέα όπου ανήκουν. Στο ίδιο πεδίο, μπορούν να δηλώσουν, επίσης, αν είναι μέλη της Παιδαγωγικής ομάδας «Το Σκασιαρχείο».

Advertisements

ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ ΣΤΑ ΕΞΑΡΧΕΙΑ

Στις 19/10/2019 θα περπατήσουμε στα Εξάρχεια να θυμηθούμε τους ανθρώπους που χάσαμε, τις νίκες και τις ήττες μας. Επίσης θα αφισοκολλήσουμε την εκδήλωση που ετοιμάζουμε με το «Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση» σε συνεργασία με το «Σκασιαρχείο» για τον Κουν. Οι δύο ομάδες οργανώνουν εβδομάδα θεατρικών δράσεων με θέμα «Ο Κουν στα Εξάρχεια – κατοχή και αντίσταση» στις 23 – 28/11/2019. Το θέατρο και η παιδαγωγική τον Νοέμβριο βγαίνουν στους δρόμους.

Στα χρόνια μετά το 2012, η άτυπη ακόμα ομάδα μας ήταν με τις δράσεις της στο θέατρο «Εμπρός» με τα τέσσερα Φεστιβάλ Παραστατικών Τεχνών, στους αντιφασιστικούς περιπάτους και στην ανάδειξη του έργου για τον δάσκαλο Γιάννους Κόρτσακ μέχρι και σήμερα το 2019. Επίσης κάναμε αφιερώματα στον δάσκαλο Παναγή Δημητράτο με το αναγνωστικό «Οι φιλίες των παιδιών» (2014), στο σπίτι της ΕΠΟΝ που ήταν δικό του και στην Άλκη Ζέη, με προβολή και  περίπατο στο Πεδίο του Άρεως. Περπατώντας μπορούμε να σκεφτούμε. Τι είναι επείγον για το παρόν; Τι μας κάνει να νιώθουμε τους δρόμους πυκνούς από νοήματα; Τι είναι η ιστορία ως δρώμενο στους δρόμους; Πώς το θέατρο και η παιδαγωγική συνεργάζονται για να άρουν την ιστορικότητα από τη λήθη του χρόνου για να την φέρουν στο παρόν και να την επιτελέσουν; Τι είναι το «τότε» και τι το «τώρα»;

Στα Εξάρχεια ζωντανεύουν οι μέρες της κατοχής και της αντίστασης, το σπίτι του Λυκούργου Καλλέργη με τον Κουν, ο  Γιώργος Κότσυρας στη Ζωοδόχου Πηγής (όπου από το 2012 έχει την προτομή του στην Ιωννίδειο Σχολή), η Ηλέκτρα Αποστόλου η Ιουλία Μπίμπα στην ΕΣΠΟ, οι σχάρες της Ομόνοιας για το τελευταίο ταξίδι, η Γαβριέλλα, η Μπλε Πολυκατοικία, ο Λαπαθιώτης, οι σταφίδες, ο φούρνος, η γυναίκα «άρωμα», το ταψί με τις πατάτες χυμένες στο δρόμο, τα σχολεία (το 35ο και το 36οτου Παναγή Δημητράτου), το «μπουντρούμ παλλάς» (5ο Γυμνάσιο), η Καλλιδρομίου του Ταχτσή, η Ροζαλία, τα κάρα για το νεκροτομείο, η κλινική Σμπαρούνη, ο Γιάννης Ξενάκης, το «Ματαρόα», τα σέρμαν, τα αστικά κενά που έγιναν μπαρικάδες, η ποίηση με το τσουκάλι με τα φασόλια, ο Ασημάκης Πανσέληνος, η Άλκη Ζέη, οι πορείες με τα τενεκεδάκια και τα συνθήματα «πεινάμε», η γερμανική γλώσσα, τα κρυμμένα αγάλματα, οι γυναικείες φυλακές, οι οίκοι ανοχής, τα συνθήματα στους τοίχους, το τυπογραφείο για χαρακτική, οι ταχυδρόμοι «τ’ αετόπουλα», το συσσίτιο της εκκλησίας, ο «Παρνασσός», ο Λόρδος Μπάιρον, οι απεργίες, το ταβερνάκι του Μώρου, το ΕΑΜ στην Ιπποκράτους, ο Δημήτρης Γληνός, το αριστερό καφενείο στην Μεταξά κι ο πομπός προς τη Μέση Ανατολή, με τα σήματα μορς, στο Χημείο. Ο δρόμος έχει τη δική του ιστορία. Και ζωντανά τη βλέπουμε μπροστά μας.

 Η παιδαγωγική τότε βγήκε να τον συναντήσει, καθώς τα σχολεία επιτάχθηκαν. Σήμερα πάλι βγαίνει στους δρόμους για να εργαστεί πάλι με την ιστορία για μια ανοιχτή παιδαγωγική της αντίστασης. Ελάτε να τον περπατήσουμε!      

Μπάμπης Μπαλτάς

μέλος του Δικτύου Συνεργατικών Σχολείων με την Παιδαγωγική Freinet

Δημιουργικό διήμερο του «Σκασιαρχείου» στην Πάρο

«…έμπνευση, δημιουργικότητα, καλές πρακτικές, καινούρια αρχή, ελπίδα, ενθουσιασμός, χαρά, πρόκληση…» ήταν μερικές από τις λέξεις  που ακούστηκαν από τους/τις εκπαιδευτικούς στον απολογισμό για την επιμόρφωση που έγινε από το «Σκασιαρχείο» στην Πάρο, στις 5 & 6 Σεπτεμβρίου 2019.

Ξεκινήσαμε με την προβολή δύο ταινιών μικρού μήκους του Φιλίπ Μεριέ  για τον Celesten Freinet και τον Fernard Oury. Με αφορμή τις ερωτήσεις των εκπαιδευτικών, συζητήσαμε τις βασικές αρχές της Παιδαγωγικής Freinet, τις δυνατότητες σύνδεσης του Αναλυτικού Προγράμματος με τη φιλοσοφία, τις τεχνικές και τα εργαλεία της.

Δηλαδή μιλήσαμε για τη δημιουργική έκφραση του παιδιού, την ανάπτυξη της συνεργασίας, τη δημοκρατική συμμετοχή, το άνοιγμα του σχολείου προς τα έξω και τον πειραματικό ψηλαφισμό. Επίσης, συζητήσαμε για την ισορροπία ανάμεσα στη συλλογική και την ατομική εργασία στην ΠΦ,  δηλαδή την εξίσου σημαντική θέση που κατέχουν τόσο οι συνεργατικές μορφές εργασίας, όσο και η ανάδειξη της μοναδικότητας κάθε παιδιού μέσω της εξατομικευμένης προσέγγισής του.

Στη συνέχεια οι εκπαιδευτικοί- μέλη του Σκασιαρχείου κ.κ. Ασπασία Καλησώρα, Μαίρη Καραφωτιά, Σοφία Λάχλου και Ζωή Μώρου εμψύχωσαν τα εργαστήρια των «Τι νέα;», «Συμβούλιο της Τάξης», «Ελεύθερο κείμενο-Εφημερίδα» και «Μικρά Βιβλία-αλληλογραφία».

Η υλοποίηση των εργαστηρίων έγινε βιωματικά. Οι συμμετέχοντες εκπαιδευτικοί ήταν ενεργητικοί, χαρούμενοι, αλληλοϋποστηρικτικοί, δημιουργικοί σε όλη τη διάρκεια της διημερίδας. Συμμετείχαν σε συμβούλιο τάξης σαν να είναι μαθητές θέτοντας προβλήματα που απασχολούν τα παιδιά και αναζητώντας εναλλακτικούς τρόπους επίλυσης. Έγραψαν τα δικά τους ελεύθερα κείμενα και μικρά βιβλία έχοντας το ίδιο κίνητρο με τους μαθητές τους: να διαβαστούν από πραγματικούς αναγνώστες.

Στον απολογισμό διαπιστώσαμε ότι οι εκπαιδευτικοί κατανόησαν και συνειδητοποίησαν τη συμβολή των τεχνικών της ΠΦ στην οργάνωση της τάξης, στην ωρίμανσή της, στη συμμετοχική διαμόρφωση της λειτουργίας της και στο άνοιγμά της στην κοινότητα.

Ευχαριστούμε θερμά την Περιφερειακή Διευθύντρια Εκπαίδευσης Ν. Αιγαίου κ. Μαρκέλλα Παραμυθιώτου, την Οργανωτική Συντονίστρια Εκπαίδευσης του ΠΕΚΕΣ κ. Ειρήνη Τσαβαλά, τον Συντονιστή Εκπαίδευσης ΠΕ70 κ. Πέτρο Προβελέγγιο, την Συντονίστρια Εκπαίδευσης ΠΕ60 κ. Βασιλική Βέλκου  για τη διοργάνωση. Παράλληλα θα ήταν παράλειψη να μην ευχαριστήσουμε την Πρόεδρο του Συλλόγου Εκπαιδευτικών ΠΕ Πάρου και Αντιπάρου «Π. Καλλιέρος» κ. Μαριαλένα Παναγάκη για την πρωτοβουλία της, την ομάδα «για ένα διαφορετικό σχολείο» για τη στήριξη και τη Διευθύντρια του 2ου ΔΣ Παροικιάς κ. Παλασία Γεωργιάδου για την παραχώρηση του σχολείου της.  

Τέλος ευχαριστούμε τους συμμετέχοντες εκπαιδευτικούς για τη φαντασία, το ενδιαφέρον, το κέφι και τη δημιουργικότητά τους!

Καλή δημιουργική χρονιά!

Ασπασία Καλησώρα

 Μαίρη Καραφωτιά

 Σοφία Λάχλου

 Ζωή Μώρου

Επιμορφώνοντας εκπαιδευτικούς στην Κόρινθο

Την Παρασκευή 6/9/2019 ήμασταν στην Κόρινθο για να επιμορφώσουμε εκπαιδευτικούς μετά από κάλεσμα στης συντονίστριας του ΠΕΚΕΣ Ζαχαρούλας Καραβά. Στην Κόρινθο είμαστε από  το 2013 με την Δέσποινα Καρακατσάνη και το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου. Λειτουργήσαμε Δίκτυο Συνεργατικών Σχολείων την περίοδο 2016 – 2018 κι έχουμε κάνει εργαστήρια με τους συνεργάτες μας από τη Γαλλία. Επίσης επιμορφώνουμε εκπαιδευτικούς με το Πιλοτικό Πρόγραμμα σε συνεργασία με το ΙΕΠ τις σχολικές χρονιές 2018 – 2020.

Κι αυτή τη φορά όμως ήταν μια ξεχωριστή μέρα. Η Ολυμπία Γιαννακοπούλου μίλησε για το πώς εφαρμόζει την παιδαγωγική μας, κάναμε μια αναδρομή στα δέκα τελευταία χρόνια, αλλά και για την ιστορία της παιδαγωγικής μας συνολικά, μοιράσαμε το «Επιστημονικό Βήμα του δασκάλου»(τχ. 23, 2019) όπου περιέχεται άρθρο για την ιστορία της πρόσληψης της παιδαγωγική μας στην Ελλάδα και προβάλαμε το φιλμ του Φιλίπ Μεριέ, «Σελεστέν Φρενέ» (2000). Βρεθήκαμε ένας μικρός πυρήνας εκπαιδευτικών που συνεργαζόμαστε κι ανταλλάξαμε ιδέες και υλικά. Ήταν μια ξεχωριστή εμπειρία! (Μπ.Μπ.)  

Με την Παιδαγωγική Φρενέ στο Λασίθι

Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε η ημερίδα στο 1ο Δημοτικό Σχολείο Αγίου Νικολάου Λασιθίου την Παρασκευή 6/9/2019 που οργάνωσε η Σ.Ε.Ε. ΠΕ70 κ. Μαρία Πρατσίνη, με θέμα «Παιδαγωγική Φρενέ: ανακαλύπτοντας ένας συμμετοχικό τρόπο μάθησης».

Στην ημερίδα αυτή συμμετείχαν εκπαιδευτικοί του 1ου και 2ου Δημοτικού Σχολείου Αγ. Νικολάου.

Την ημερίδα ξεκίνησε η κ. Πρατσίνη προβάλλοντας τη μικρού μήκους ταινία του Φιλίπ Μεριέ «Εκπαίδευση με ερωτήσεις». Με αφορμή την ταινία αυτή, δημιουργήθηκε συζήτηση με τους εκπαιδευτικούς προσπαθώντας να αναγνωρίσουν στοιχεία γνώριμα ή διαφορετικά από τις δικές τους διαδρομές στα σχολεία. Ύστερα, προβλήθηκε ένα απόσπασμα από την ταινία «Ο δάσκαλος που άφηνε τα παιδιά να ονειρεύονται» και παρουσιάστηκε επιγραμματικά η ζωή, το έργο και οι τεχνικές του Σελεστέν Φρενέ.

Στη συνέχεια, το μέλος του Σκασιαρχείου Φωτεινή Δημοπούλου υλοποίησε τα εργαστήρια «Τι νέα;», «Μικρά βιβλία» και «Συμβούλιο τάξης».

Συγκεκριμένα, αναφέρθηκε αρχικά στο τι επιτρέπει η τεχνική «Τι νέα;», τι μας μαθαίνει και πως λειτουργεί. Οι εκπαιδευτικοί μίλησαν μέσα από δικά τους βιώματα και με τη βοήθεια της εμψυχώτριας κατανόησαν ότι αυτή η διαδικασία δίνει την ευκαιρία στους μαθητές και στις μαθήτριες να εκφράζονται μπροστά σε μια ομάδα, να θέτουν ερωτήσεις, να απαντούν και να βρίσκουν ιδέες για έρευνα και εργασίες.

 Κατόπιν, στο εργαστήριο των «Μικρών βιβλίων» οι εκπαιδευτικοί είχαν την ευκαιρία να δημιουργήσουν σε ομάδες τα δικά τους μικρά βιβλία και να διασκεδάσουν. Έκαναν έρευνα μέσω του διαδικτύου, ζωγράφισαν, συνεργάστηκαν και παρουσίασαν με ενθουσιασμό στις υπόλοιπες ομάδες τα βιβλιαράκια τους.

Το τελευταίο εργαστήριο, «Συμβούλιο τάξης», πραγματοποιήθηκε μέσα από παιχνίδι ρόλων. Οι εκπαιδευτικοί χωρίστηκαν σε δύο ομάδες, των εκπαιδευτικών και των παιδιών. Η κάθε ομάδα συζήτησε για λίγο ένα πρόβλημά ή μία πρόταση που θα ήθελε να φέρει στο συμβούλιο. Έπειτα, ο κύκλος ξανάνοιξε και όλοι μαζί συζήτησαν ένα θέμα που απασχολεί τα παιδιά στο σχολείο. Ακούστηκαν οι διαφορετικές απόψεις και προσπάθησαν να βρουν διαφορετικούς τρόπους επίλυσης. Παρατήρησαν πως μπορούμε από κοινού με τα παιδιά να αποφασίζουμε και να βοηθούν όλοι στη λειτουργία του σχολείου, δίνοντάς τους ενεργό ρόλο.

Η ημερίδα έκλεισε με τον απολογισμό των εκπαιδευτικών από αυτή τη συνάντηση, η οποία τους έδωσε, όπως χαρακτηριστικά είπαν, άλλη πνοή και διάθεση να ανακαλύψουν περισσότερο την παιδαγωγική αυτή.

Ευχαριστούμε θερμά τη Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου κ. Μαρία Πρατσίνη γι’ αυτή την πρωτοβουλία και την πρόσκληση που μας έκανε. Ευχαριστούμε ιδιαιτέρως τους εκπαιδευτικούς των δύο σχολείων που ήταν ανοιχτοί στη διαδικασία βιώνοντας στην πράξη μερικές από τις τεχνικές του Σελεστέν Φρενέ και τη φιλοσοφία του.

Φωτεινή Δημοπούλου

Παιδαγωγική Φρενέ στο 4ο δημοτικό σχολείο Αμαλιάδας

Τα δύο τελευταία χρόνια συνεργάστηκα με τους μαθητές της Δ’1-Ε’1 τάξης στο 4ο δημοτικό σχολείο Αμαλιάδας, ακολουθώντας αρχές της παιδαγωγικής  Φρενέ και διαμορφώνοντας πρακτικές και θεσμούς με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που απέκτησαν υπό το βάρος των ορισμένων συνθηκών και  περιστάσεων. Πολλές μεμονωμένες τεχνικές, όπως την εφημερίδα και την πειραματική ψηλάφηση του φυσικού κόσμου, τις ακολουθούσα χωρίς να έχω υπόψη μου τον Φρενέ, εδώ και αρκετά χρόνια. Υπό την επίδραση της  προσέγγισης και της πρόσληψης της σκέψης του Γάλλου παιδαγωγού, προσπάθησα να δέσω σε έναν άξονα επιμέρους τεχνικές και το σπουδαιότερο να βρω τον τρόπο να κάνω κριτική παιδαγωγική στην πράξη, όχι πια μεταδίδοντας γνώσεις, αλλά οργανώνοντας περιβάλλοντα μάθησης, με έμφαση στο χώρο και το περιεχόμενό του.

Έτσι, διαμόρφωσα μια λειτουργική εικόνα για τη χωροταξία, εκκινώντας από τις ανάγκες της ερευνητικής-αποκαλυπτικής μάθησης. Στο κέντρο της αίθουσας σχηματίστηκε ένα πι από θρανία που φιλοξενούσε την ολομέλεια. Περιμετρικά αναπτύχθηκαν γωνιές-εργαστήρια με θεματικό περιεχόμενο: τυπογραφείο, βιβλιοθήκη, φυσικός κόσμος, μυθιστορία, μαθημαγικά, έκθεση-κατάστημα. Σε κάθε εργαστήριο συμμετείχαν μαθητές που για διάστημα δύο εβδομάδων αναλάμβαναν να ολοκληρώσουν σχετικές εργασίες. Είχαν τη δυνατότητα να συνεργαστούν, να βρουν πώς θα διανείμουν τον χρόνο, πώς θα αξιοποιήσουν γνώσεις και ενδιαφέροντα, πού θα αναζητήσουν βοήθεια. Υπήρχαν εργασίες που δίνονταν από τον εκπαιδευτικό, με τη μορφή ανάθεσης, και περιέκλειαν γνωστικούς και ψυχοκινητικούς στόχους του ΑΠΣ, αλλά και εργασίες που ετοίμαζαν κάποιοι μαθητές με δική τους πρωτοβουλία (διερεύνηση των διατροφικών προτιμήσεων του σαλιγκαριού, είδος που αφθονεί στον κήπο μας) ή  κατόπιν αιτήματος συμμαθητών τους από άλλες ομάδες.

Διαφάνηκε έτσι μια μετατόπιση από την τυποποιημένη ομαδοσυνεργατική μάθηση, που μπορεί να λειτουργεί επιτείνοντας τον ανταγωνισμό μεταξύ των ομάδων, σε ένα άλλο είδος συνεργατικότητας, με βασικό στοιχείο την αμοιβαιότητα και την αλληλεγγύη. Ήταν το αποτέλεσμα της επιλογής μια εργασία να μην δίνεται πανομοιότυπη σε όλες τις ομάδες, αλλά να επιμερίζεται σε τομείς, ώστε να τις παρακινεί να εργαστούν με ολιστική σκέψη, ουσιαστικά σαν  μια ομάδα, λαμβάνοντας υπόψη  τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του εργαστηρίου, στο οποίο συμμετείχαν. Ένα παράδειγμα τέτοιας συνέργειας ήταν η ετήσια έκθεση χειροποίητων προϊόντων που πραγματοποιήθηκε για τέταρτη χρονιά στο προαύλιο του σχολείου. Η ομάδα του φυσικού κόσμου ήταν υπεύθυνη για τη συλλογή και αποξήρανση των βοτάνων από τον κήπο, η ομάδα του τυπογραφείου ανέλαβε τη δημιουργία ετικετών για τις συσκευασίες, τις αφίσες, τις καταχωρήσεις στην εφημερίδα της τάξης. Σημαντική ήταν η συμβολή της ομάδας της μυθιστορίας που ανέσυρε πληροφορίες για τις ιδιότητες των βοτάνων από βιβλία που της πρότεινε η ομάδα της βιβλιοθήκης. Ζητήματα της ετικέτας όπως καθαρό βάρος και χημική σύσταση προϊόντος για τις λοσιόν, τα σαπούνια και τα αφρόλουτρα ανέλαβε η ομάδα των μαθημαγικών.

            Με κάθε τρόπο προσπάθησα τα αποτελέσματα της εργασίας στην τάξη να έχουν αντίκρισμα σε δύο επίπεδα: στο ατομικό ενδιαφέρον και τις ανάγκες του παιδιού, από την μια πλευρά και στον κοινοτικό χαρακτήρα του σχολείου, μέσα από τη συνεργασία με φορείς (Ομάδα παραδοσιακών σπόρων Πύργου Ηλείας, Ζωοφιλική ομάδα Ήλιδας, Φίλοι του ποδηλάτου Ήλιδας), την αλληλογραφία με άλλα σχολεία (ΔΣ Μπορσίου, ΔΣ Βελβεντού Κοζάνης, 2ο ΔΣ Κυπαρισσίας) και την κοινωνική διεκδίκηση για την ικανοποίηση χρόνιων αιτημάτων που σχετίζονται με κτιριακές υποδομές, μέσα από παρεμβάσεις (στον ραδιοφωνικό σταθμό της Ε.ΡΑ. Πύργου, στο γραφείο του δημάρχου Ήλιδας, στη διανομή της εφημερίδας «Ο Σπόρος» σε κεντρικά σημεία της πόλης). Βασικό κίνητρο για την προσέλκυση του ενδιαφέροντος και τη συμμετοχή στις δραστηριότητες της τάξης αναδείχτηκε η δημοσιότητα.

Η προετοιμασία της δημόσιας παρέμβασης όμως είναι πάντα μια κοπιώδης διαδικασία, που περνάει μέσα από την έρευνα και την αυτοβελτίωση. Σημαντική για τον λόγο αυτό, ήταν η συμβολή της βιβλιοθήκης της τάξης. Βιβλία λογοτεχνικά και επιστημονικά, που βοηθούσαν στην υλοποίηση των σχεδίων εργασίας των ομάδων με γνώσεις, λειτουργώντας άμεσα εκεί που υπήρχε ανάγκη, ως εργαλεία υποστήριξης, Αλλά και βιβλία με ιστορίες που ανέβαζαν το επίπεδο της φαντασίας, συνέβαλλαν στη βελτίωση της έκφρασης. Μεγάλη αναγνώριση είχαν τα δύο εργαστήρια δημιουργικής γραφής που κάναμε, με εμψυχώτρια την εκπαιδευτικό Αλεξάνδρα Σωτηράκογλου, και οδήγησαν στην έκδοση από τυπογραφείο μας ενός βιβλίου με  ιστορίες των παιδιών.  Γνωρίζοντας ότι πολλοί εντός και εκτός σχολείου, περιμένουν τα νέα μας ήρθε, περίπου στα μέσα της χρονιάς, σαν επιστέγασμα της όλης προσπάθειας ο «Σπόρος» (ξεφυτρώνει κάθε Δευτέρα πρωί…), η εβδομαδιαία εφημερίδα μας με άρθρα, συνεντεύξεις, ιστορικές αναφορές, ανακοινώσεις, συνταγές, εξολοκλήρου γραμμένη από τα παιδιά και τυπωμένη στο τυπογραφείο της τάξης.

Μιλώντας για το τυπογραφείο, υπό το πρίσμα της παιδαγωγικής Φρενέ, αξίζει να πούμε ότι απετέλεσε την καρδιά της παραγωγής έργου και τον φυσικό φορέα δημοσιότητας της σχολικής εργασίας που άλλοτε αθόρυβα και άλλοτε με φωνές και φασαρία συντελέστηκε μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας. Ένας φορητός υπολογιστής και ένας εκτυπωτής, ένα επιτραπέζιο συρραπτικό και ένας διακορευτής, μαρκαδόροι, κορδέλες και χαρτιά. Πολλά χαρτιά. Διαφόρων χρωμάτων, παχών και υφών. Αυτός ήταν ο εξοπλισμός του τυπογραφείου. Η δουλεία στο χέρι ή στο πληκτρολόγιο. Συνήθως σύντομη, μια αφίσα, μια κάρτα ευχών, μια πρόσκληση, μια ανακοίνωση για την εξώπορτα («Λείπουμε, είμαστε στα δέντρα της βορεινής αυλής») και άλλοτε χρονοβόρος σε βάθος μηνών (η σελιδοποίηση ενός βιβλίου, όπως αυτό που γράψαμε και μεταφράσαμε στα αγγλικά, με τη βοήθεια της καθηγήτριας αγγλικής γλώσσας κας Μαρίας Σταθοπούλου, και τα ρομανί, με τον τίτλο «Το ταξίδι του Χουσεΐν», η ιστορία ενός ασυνόδευτου ανήλικου πρόσφυγα από τη Συρία, που αναδεικνύει τη φρίκη του πολέμου). Μάλιστα ο αναγνώστης μπορεί να «ακούσει» το βιβλίο με τη φωνή των συγγραφέων σαρώνοντας με τη συσκευή του το barcode που βρίσκεται στο τέλος του βιβλίου.

Εύλογα κάποιος θα αναρωτιόταν σε ποιο βαθμό συμμετέχουν τα παιδιά στον καθορισμό του περιεχομένου των δραστηριοτήτων. Μέσα από την καθιέρωση μιας διδακτικής ώρας για συζήτηση πάνω στον προγραμματισμό της λειτουργίας της τάξης και των στόχων-δράσεων έγινε μια προσπάθεια να ασκηθούν οι μαθητές στον διάλογο με επιχειρήματα εκφράζοντας ελεύθερα τις απόψεις τους. Δεν ήταν άλλο από το συμβούλιο της τάξης. Πρακτικά όμως φάνηκε ότι οι ιδέες και τα προβλήματα δεν μπορούσαν να περιμένουν έως την Τετάρτη στις 10.45 κι έτσι κάθε διδακτική ώρα είχε και λίγο… συμβούλιο τάξης για να επιλύονται άμεσα τα ζητήματα. Πάντα τηρούνταν πρακτικά από τον γραμματέα εβδομάδας, στο μοτίβο πρόβλημα-πρόταση-εκτέλεση, ενώ συντονιστής της συζήτησης ήταν ο δάσκαλός ή ένας μαθητής, κάτω από το πρόταγμα «σύσκεψη, συναπόφαση, συνευθύνη».

Συνοψίζοντας, μπορώ να πω ότι, ανεξάρτητα από τις ειδολογικές διαφορές στις διδακτικές επιλογές που ακολουθώ κατά καιρούς, η σκέψη ότι η σχολική αίθουσα είναι πολύ μικρή για να χωρέσει τις ανάγκες και τις δυνατότητες παιδιών και δασκάλων έχει κατασταλάξει μέσα μου. Έτσι, λοιπόν, από τη λεκάνη με το χώμα στη γωνιά της μυθιστορίας, περνάμε στον κήπο, στην υπαίθρια τάξη με την αυτοσχέδια ανασκαφή κι από κει στο μουσείο και την αρχαιολογική σκαπάνη θα βρούμε τρόπους για να εδράσουμε το βίωμα ως όλον, να συστηματοποιήσουμε τη σκέψη μας, να τοποθετήσουμε τη δική μας παρουσία στον χρόνο και να αντιληφθούμε αυτή την ενότητα χώρου και χρόνου, αναλογιζόμενοι και την εναλλαγή των εποχών που παρατηρούμε στον κήπο.

Άγγελος Μιχαλόπουλος

Δάσκαλος, 4ο δημοτικό σχολείο Αμαλιάδας Ν. Ηλείας

Διημερίδα για την παιδαγωγική Φρενέ στην Πάρο

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΗΜΕΡΙΔΑΣ

Πέμπτη 5 Σεπτεμβρίου 2019

08:30 – 09:00 Προσέλευση- Καλωσόρισμα
  09:00–09:30   09:30– 10:30 Α΄ΚΥΚΛΟΣ: ΕΙΣΑΓΩΓΗ Προβολή ταινιών «Σελεστέν Φρενέ» και «Φερνάν Ουρί», παραγωγής του Φιλίπ Μεριέ. Συζήτηση πάνω στις ταινίες. Παρουσίαση των τεχνικών Φρενέ όπως εφαρμόζονται στα σχολεία μας
10.30 – 11:00 Διάλειμμα
  11:00 – 13:00 Β΄ΚΥΚΛΟΣ: 3 ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ Τι νέα – Συμβούλιο Εμψυχώτριες:  Ασπασία Καλησώρα, Μαρία Καραφωτιά, Σοφία Λάχλου, Ζωή Μώρου
13:00 – 13:30 Ολομέλεια – Απολογισμός

Παρασκευή 6 Σεπτεμβρίου 2019

  Α  ΟΜΑΔΑ Β  ΟΜΑΔΑ Γ  ΟΜΑΔΑ
08:30 – 10.30 Ελεύθερο κείμενο – Εφημερίδα Ασπασία Καλησώρα Ζωή Μώρου   Αλληλογραφία- Μικρά βιβλία Σοφία Λάχλου Αλληλογραφία- Μικρά βιβλία Μαρία Καραφωτιά    
10.30 – 11:00   Διάλειμμα
11:00 – 13:00   Αλληλογραφία- Μικρά βιβλία Μαρία Καραφωτιά   Ελεύθερο κείμενο – Εφημερίδα Ζωή Μώρου Ελεύθερο κείμενο – Εφημερίδα Ασπασία Καλησώρα Σοφία Λάχλου
13:00 – 13:30 Συζήτηση – Απολογισμός του διήμερου

Τι γίνεται στα Εξάρχεια;

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ FREINET στο 35ο Δημοτικό Σχολείο Εξαρχείων

Χαράλαμπος Μπαλτάς

Κλείνοντας δύο χρόνια με τα παιδιά της β΄ τάξης του 35ου Δημοτικού Σχολείου (2017 – 2019) μπορούμε να στοχαστούμε στις τεχνικές και τα εργαλεία της θεσμικής Παιδαγωγικής που (συν) εργαστήκαμε με τα παιδιά. Φέτος μάλλον είναι η τελευταία χρονιά μαζί τους. Τα εργαλεία μας αφορούν τις συνελεύσεις (συμβούλιο τάξης, συνέλευση των ζώων), την αρχιτεκτονική (διαμόρφωση των εισόδων του σχολείου, εργαστήρια αρχιτεκτονικής), τον κήπο (φυτέματα, κομπόστ, υπαίθρια τάξη), τα μαθηματικά (φορολογικές αποδείξεις, κατάλογοι Σούπερ Μάρκετ, προβλήματα 4 πράξεων, γεωμετρία), το λογοτεχνικό βιβλίο (δανειστική βιβλιοθήκη τάξης, βιβλιοπωλεία, υπαίθρια ανάγνωση, καρότσι τροχήλατο με βιβλία για την πόλη, δανειστική βιβλιοθήκη, «Σκόρος»), το τυπογραφείο (ελεύθερα κείμενα, εθνικό τυπογραφείο, εφημερίδα «Τ’ αετόπουλα» (τχ. 1, 2, 3) και μικρά βιβλία), την αλληλογραφία (40ο Δημοτικό, Ανήλιο Ιωαννίνων, 54ο Αθηνών, 134ο Αθηνών), το συνεταιρισμό (κουμπαράς στην τάξη), το θέατρο Σκιών (Καραγκιόζης)  και την από – σχολειοποίηση (το καρότσι μας με τα βιβλία της κοινότητας). Οι διαδρομές που έγιναν στην πόλη ήταν 15, κάνοντας χρήση και των 6 δίωρων εξόδων  για την κοινότητα. Το τρίπτυχο που δουλεύουμε τα 10 τελευταία χρόνια στο σχολείο είναι τάξη  – αυλή – κοινότητα και μ’ αυτό αποβλέπουμε σ’ ένα σχολείο της κοινότητας.

Η αρχιτεκτονική είναι μια έννοια που διαρκώς γίνεται αισθητή στον κόσμο που υποσχόμαστε να δημιουργήσουμε με τα παιδιά. Πρόκειται για μετασχηματισμούς στις σχέσεις αρχιτεκτονικής και παιδαγωγικής που συνδυάζουν ένα μοντέρνο κτήριο της γενιάς του ’30 του Νικόλαου Μητσάκη με μια μοντέρνα παιδαγωγική Freinet – μια σχέση που δεν εξυπακούεται. Η τάξη είναι διαιρεμένη σε τέσσερα τεταρτημόρια (χάρτες, βιβλιοθήκη, τυπογραφείο, αλληλογραφία, θέατρο σκιών, μουσική, μαθηματικά, τραπεζαρία  (συν)εργασίας, ντουλάπια των παιδιών) και υπάρχει το κατώφλι – βεστιάριο με την αλληλογραφία και την βιβλιοθήκη και η υπαίθρια τάξη (κήπος, ποδήλατα, μελέτη περιβάλλοντος, γεωγραφία, μουσική), όλα στον 1ο όροφο! Μαζί της άλλες τέσσερις τάξεις (ένταξης, υποδοχής, πληροφορικής και φαγητού). Και η κίνηση – ροή είναι αυτή που χαρακτηρίζει τον μοντερνισμό στο χώρο.

Η τάξη μας άλλαξε πολλές φορές και κάθε φορά την σχεδιάζαμε με τα παιδιά. Όπως και η υπαίθρια τάξη (κατά την Λοξή Τάξη του Ζάφου Ξαγοράρη) στον πλάτανο έγινε μαζί τους! Στην αυλή οι δράσεις αφορούσαν ποτίσματα, ποδόσφαιρο με μεικτές ομάδες, παράγωγη προσφυγικών ιστοριών, ορθογραφία, γραμματική στο κυπαρίσσι, πολυγλωσσία, συνέλευση των παιδιών, γεωγραφία, προσανατολισμός, ποδήλατα (ΚΟΚ) ως πάρκο κυκλοφοριακής αγωγής, το λόφο των δικαιωμάτων και τις πόρτες. Οι πόρτες είναι μεταβατικοί χώροι και όλα αυτά τα χρόνια έχουμε κάνει διαφορετικές δράσεις με αρχιτεκτόνισσες (πόρτα – μολύβια όπου τα παιδιά είναι συγγραφείς και τυπώνουν, διαπλάτυνση της οδού Σουλτάνη για πρόσβαση στο Πεδίο του Άρεως, διαδρομές στην πόλη για το σχολείο της κοινότητας, λόφος του Στρέφη, εργαστήρια αρχιτεκτονικής, επισκέψεις στο Πολυτεχνείο, συνέδρια). Και από τις πόρτες στην κοινότητα (μπλε πολυκατοικία, πάρκο Ναυαρίνου, πολυτεχνείο, Βέμπο, Πεδίο του Άρεως, Σκόρος, σπίτια συγγραφέων, βιβλιοπωλεία, τυπογραφεία, ΚΕΘΕΑ και τόσοι άλλοι χώροι)!

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

Η έξοδος στην κοινότητα των Εξαρχείων ήταν κάθε Τετάρτη ή Πέμπτη. Τις άλλες μέρες  είχαμε, τη Δευτέρα παρουσιάσεις (Τι νέα;), την Τρίτη συνέλευση των ζώων, την Τετάρτη ομάδες, κινηματόγραφο, εφημερίδα και κήπο και την Παρασκευή συμβούλιο τάξης, βιβλιοθήκη και αλληλογραφία. Στόχος ήταν και είναι η ριζοσπαστική καθημερινότητα (Roberts 2003: 53 – 57) που ενώνει τη θεωρία με την πράξη. Πέρυσι με την αρχιτεκτονική ομάδα της Ειρήνης Βαλλινδρά δημιουργήθηκε ως εργασία το σχολείο της κοινότητας κι εκτέθηκε στο Πολυτεχνείο και φέτος με την αρχιτεκτονική ομάδα «Athens Super Script» αναδημιουργούνται τα κατώφλια του σχολείου: στη μια είσοδο/ έξοδο που είναι πεζόδρομος (είχαν χαθεί δυο παιδιά από το λεωφορείο που περνούσε στην Κωλέττη και κατόπιν αιτημάτων από την Καίτη Φλώρου στο Δήμο Αθηναίων έγινε πεζόδρομος), όπου δημιουργείται ένας χώρος παραμονής των γονιών, ένα παγκάκι και στην άλλη μια βιβλιοθήκη ανοιχτή στην κοινότητα. Οι χώροι είναι το μέσα/ έξω του σχολείου και η υποκειμενικότητα οφείλει σ’ αυτούς την παραγωγή της, όπως θα μας έλεγε και ο Foucault. Κάνοντας διαδρομές με τα παιδιά στην πόλη τα τελευταία τρία χρόνια (από το νηπιαγωγείο) συζητούσαμε τα ζώα πάνω στην πόρτα. Κεντρικό ζώο ήταν ο ελέφαντας. Άρχισαν να ζωγραφίζονται ελέφαντες και να διαβάζονται βιβλία με ελέφαντες. Ταίριαζε και με τις δυσκολίες του σχολείου την περίοδο 2012 – 2014 το «Δεν είμαι ένας ελέφαντας» για την κριτική σκέψη, ως λεζάντα στη ζωγραφιά τους! Αυτός ο ελέφαντας εξελίχθηκε σε αγάπη για τα βιβλία και σε βιβλιοθήκη με φινιστρίνια, με φυτά και βιβλία που μπορείς να τα παίρνεις και από μέσα και από έξω. Και ειδικά αφού ο Σύλλογος Διδασκόντων καταψήφισε τη βιβλιοθήκη που προτάθηκε να γίνει στο σχολείο μας (όπως έγινε με 1000 σχολεία στην Ελλάδα που την υπερψήφισαν), η βιβλιοθήκη στην πόρτα είναι η πιο οριακή – εξόριστη –  αποδοχή της.

Στο συμβούλιο τάξης πολύ τακτικά θέταμε το θέμα των εισόδων για ένα ανοιχτό σχολείο. Τα παιδιά αποφάσιζαν μέσα από εργαστήρια θεματικές (δικαιώματα, συνθήματα, ονόματα, αντικείμενα) και υλοποιήσαμε δράσεις μέσα κι έξω από το σχολείο. Το παιχνίδι στον πεζόδρομο, τα βιβλιοπωλεία, οι επιτελέσεις, τα τραγούδια, η φορητή βιβλιοθήκη με το καρότσι μας, τα φυτά, τα μαθηματικά στο σούπερ – μάρκετ, όλα αυτά ήταν στην κοινότητα, έτοιμα να μας περιμένουν να κάνουμε τη ροϊκή χωρογραφία μας, όπως θα το διατύπωνε και η αρχιτεκτόνισσα Κυριακή Τσουκαλά. Μη ξεχνάμε ότι από το 1ο συνέδριο της ΔΟΕ για τη δημοκρατία στο σχολείο η Κυριακή Τσουκαλά είναι η πρώτη που αναφέρεται στην παιδαγωγική Freinet (1ο Πανελλήνιο Συνέδριο  – ΔΟΕ 1985: 171 – 224). Οι πόρτες στο διδακτήριο της οδού Κωλέττη – όπως αποκαλούσε το σχολείο ο αρχιτέκτονάς του – είναι η γραμμή που δεν έχουμε και οι γραμμές που μετακινούμε, είναι η επιστροφή της κίνησης και της ζωής στο σχολείο. Οι διαδρομές στην πόλη είναι οι επιτελέσεις των σχέσεων χώρου και χρόνου και η χωρική εμπειρία είναι η απάντηση στον εκφασισμό της κοινωνίας στο κέντρο της Αθήνας με την εμπέδωση του συναισθήματος της ασφάλειας. Και το σχολείο της κοινότητας είναι το εξωστρεφές σχολείο της συνύπαρξης και του ακτιβισμού, ομόλογο των κοινωνικών κινημάτων και της παιδαγωγικής που συγκρούεται με τη διοίκηση. Η χρονιά ξεκίνησε με έριδες για την παιδαγωγική Freinet από τον Σύλλογο Διδασκόντων, αλλά και με μια μεγάλη παιδαγωγική ομάδα που συνεργάστηκε και αγάπησε τα παιδιά. Η Σοφία Λιούλια, η τάξη υποδοχής, σκηνοθετεί ένα φιλμ που σύντομα θα το έχουμε για να δούμε πως είναι να δουλεύεις το τρίπτυχο τάξη – αυλή – κοινότητα. Μια καινούρια χρονιά στις πόρτες του σχολείου αρχίζει, μέσα/ έξω, στην πόρτα – βιβλιοθήκη και στην πόρτα – παγκάκι, υπηρετώντας με τα παιδιά μια ακόμα τεχνική, με το σύνολο όλων των άλλων τεχνικών Freinet. Μια ακόμη χρονιά για το άγραφο δικαίωμα των παιδιών στο χώρο για να γιορτάσουμε φέτος τα 30 χρόνια της Σύμβασης.  Ραντεβού το Σεπτέμβρη!

https://www.athensuperscript.org

Ο Χαράλαμπος Μπαλτάς είναι δάσκαλος στο 35ο Δημοτικό Σχολείο Εξαρχείων και μέλος της Παιδαγωγικής Ομάδας «Το Σκασιαρχείο». babisbaltas1@gmail.com

Διεθνές συνέδριο για τον Κόρτσακ με τη συμμετοχή του «Σκασιαρχείου»

Οι παιδαγωγικές ιδέες του Janusz Korczak: Σχεδιάζοντας το μέλλον ενός κόσμου που σέβεται τα παιδιά και τα δικαιώματά τους

24 & 25 Οκτωβρίου 2019

 Συνεδριακό και Πολιτιστικό Κέντρο Παν. Πατρών

Με αφορμή την επέτειο των 30 χρόνων από την υπογραφή της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού, το Εργαστήριο Γλώσσας και Λογοτεχνίας του Τμήματος Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του Πανεπιστημίου Πατρών, το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτική & η UNICEF σε συνεργασία και με άλλους φορείς  διοργανώνουν ένα διεθνές συνέδριο με θέμα τις παιδαγωγικές ιδέες, αρχές και προτάσεις του Πολωνοεβραίου γιατρού, συγγραφέα και παιδαγωγού Janusz Korczak. Η οπτική του Janusz Korczak (Henryk Goldszmit) ώθησε τη συζήτηση και τη διεκδίκηση για τα δικαιώματα του παιδιού σε ένα ουσιαστικότερο επίπεδο από αυτό που χαρακτήριζε την εποχή που έζησε, το πρώτο μισό του 20ου αιώνα.

Ο Korczak σεβάστηκε το παιδί ως το κεντρικό πρόσωπο της εκπαίδευσης και του αναγνώρισε δικαιώματα ίσα με αυτά του εκπαιδευτικού. Σχεδόν έναν αιώνα μετά και παρά τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού και τη σχετική έρευνα και το διάλογο που έχει αναπτυχθεί «το δικαίωμα του παιδιού στο σεβασμό» μας προσκαλεί σε μια διαρκή κριτική ανα-θεώρηση των οπτικών και πρακτικών μας ιδιαιτέρως σε ό,τι αφορά τα παιδιά που μεγαλώνουν σε μη προνομιούχα περιβάλλοντα ή σε περιβάλλοντα που διαφέρουν από τις κυρίαρχες πολιτισμικές εκφράσεις.

Χωρίς τη συνεισφορά του Korczak ενδέχεται η τελική κωδικοποίηση των δικαιωμάτων του παιδιού να μην είχε πραγματοποιηθεί με βάση ένα ανθρωπιστικό παράδειγμα, αλλά να είχε ακολουθήσει άλλους δρόμους. Στον κατάλογο που ο ίδιος συμπλήρωσε ιδιαίτερη σημασία δίνεται: στο δικαίωμα στο σεβασμό, στο δικαίωμα στην άγνοια, στο δικαίωμα στην αποτυχία και τα δάκρυα, στο δικαίωμα στα μυστικά, στο δικαίωμα στη χαρά, στο δικαίωμα στην έκφραση σκέψεων και συναισθημάτων , στο δικαίωμα να ζεις τη σημερινή μέρα.

Οι παιδαγωγικές ιδέες του Janusz Korczak παραμένουν καθοριστικές για την κατανόηση του παιδιού και των δικαιωμάτων του.  Για το λόγο αυτό, στο πρώτο συνέδριο για τον Korczak στην Ελλάδα,  επιδίωξη των διοργανωτών είναι να συζητηθεί η κορτσακιανή παιδαγωγική με έμφαση στην πρακτική, στο σεβασμό και την κατανόηση του παιδιού, στο διάλογο και τη συμμετοχή, που επιτρέπει στο παιδί να εκ-φράζεται, να διεκδικεί και να επιδιώκει την αλλαγή του κόσμου. Μια τέτοια οπτική στο σύγχρονο γίγνεσθαι -ελληνικό, ευρωπαϊκό, διεθνές- συνδέεται, συν-διαλέγεται και κάποιες φορές αντι-παρατίθεται με διαφορετικές παιδαγωγικές αντιλήψεις και πρακτικές αλλά και διαφορετικές  κοινωνικό-πολιτισμικές και πολιτικές ιδέες.

Συμμετέχοντες

Στο Συνέδριο προσκαλούνται όλοι όσοι ασχολούνται με το έργο του Korczak, τα δικαιώματα του παιδιού ή τον κριτικό γραμματισμό. Ερευνητές, εκπαιδευτικοί, μέλη Οργανισμών ή ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στο χώρο της εκπαίδευσης των παιδιών και των δικαιωμάτων τους μπορούν να παρουσιάσουν τη δουλειά τους και να ενισχύσουν το διάλογο και τις σχετικές συζητήσεις. Ιδιαιτέρως καλούνται όλοι όσοι έχουν ασχοληθεί κι έχουν παρουσιάσει το έργο του Korczak στην Ελλάδα. Στο πλαίσιο του Συνεδρίου θα συζητηθεί η σκοπιμότητα δημιουργίας Ελληνικού Συνδέσμου για τον Korczak.

Προτάσεις για προφορικές ανακοινώσεις, συζητήσεις στρογγυλής τράπεζας, εργαστήρια ή πόστερ μπορούν να στέλνονται έως 10 Σεπτεμβρίου 2019 στην ηλεκτρονική διεύθυνση korczak19@upatras.gr

Το πλήρες πρόγραμμα θα ανακοινωθεί στο τέλος του Σεπτεμβρίου 2019.

Επιστημονική & Οργανωτική Επιτροπή

Νεκτάριος Στελλάκης
Επίκουρος Καθηγητής, ΤΕΕΑΠΗ Παν. Πατρών (nekstel@upatras.gr)

Ανθή Καραγγελή

Σύμβουλος B΄_ Εκπαίδευση Προσφύγων

Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής ( akarangeli@iep.edu.gr )

Prof. Dr. phil. Claudia Maier-Höfer

Evangelische Hochschule Darmstadt: University of Applied Sciences, Germany

(claudia.maier-hoefer@eh-darmstadt.de)

Dr. Urszula Markowska-Manista

Assistant Professor, Faculty of Education, University of Warsaw, Poland

Program Director, MA Childhood Studies and Children’s Rights, University of Applied Sciences Potsdam / Fachhochschule Potsdam, Germany

 (u.markowska-ma@uw.edu.pl)

Δουλεύοντας με την Παιδαγωγική Φρενέ σε ένα μικρό σχολείο

Η ζωή σ’ ένα μικρό σχολείο, όπως το Δημοτικό Σχολείο Βατόλακκου Χανίων, έχει αρκετές δυσκολίες, αλλά και μοναδικές και ξεχωριστές στιγμές.

Η φιλοσοφία της Παιδαγωγικής του Σελεστέν Φρενέ και οι τεχνικές του μας βοήθησαν και αυτή τη χρονιά που πέρασε, να μην αισθανθούμε μόνοι/νες και να χαιρόμαστε την καθημερινότητα.

Προκειμένου να καλύψουμε τους στόχους του αναλυτικού προγράμματος ανά τμήμα, λειτουργήσαμε με δύο τρόπους, ατομικά και συλλογικά.

Στο ατομικό μέρος, εντάξαμε τους φακέλους και τις ζώνες. Το κάθε παιδί είχε έναν φάκελο όπου έβλεπε εβδομαδιαία τι χρειαζόταν να καλύψει στο εκάστοτε μάθημα. Εργαζόταν σιωπηλά και στο δικό του χρόνο. Επέλεγαν ποιες δραστηριότητες ήθελαν να ολοκληρώσουν μες τη μέρα σύμφωνα με τις δυνατότητές τους. Η διδασκαλία ενός νέου μαθήματος στη γραμματική και στα μαθηματικά γινόταν με μια ολιγόλεπτη διαδικασία επεξήγησης και παραδειγμάτων. Ύστερα, ακολουθούσε η εξάσκηση. Δεν έλειπαν βέβαια οι συζητήσεις και οι ομαδικές εργασίες. Ανά μία με δύο εβδομάδες γινόταν ατομική αξιολόγηση και εκεί οι μαθητές/τριες συμπλήρωναν μόνοι τους, με βάση τις επιδόσεις τους, τα χρώματα των ζωνών. Οι ζώνες είναι ένα σύστημα που έχει επηρεαστεί από τις πολεμικές τέχνες. Καθώς τα παιδιά ασχολούνταν με το ζίου ζίτσου, το αϊκίντο και το κουνγκ φου, γνώριζαν πως μέσα απ’ αυτή τη διαδικασία το να αποκτήσεις μία ζώνη γίνεται μέσω της προσωπικής εξάσκησης και βελτίωσης και χωρίς ανταγωνισμό.

Στο συλλογικό μέρος, η διαδικασία ήταν περισσότερο βιωματική. Κάθε Δευτέρα πρωί ξεκινούσαμε με την τεχνική «Τι νέα» και ακολουθούσε συχνά η ώρα του τυπογραφείου, όπου τα παιδιά κατέγραφαν τα νέα τους δημιουργώντας άρθρα. Για τη δημιουργία του σχολικού μας εντύπου, τα παιδιά πήραν συνεντεύξεις από τους γονείς του και μέλη της τοπικής και ευρύτερης κοινότητας. Δημιούργησαν επίσης μικρά βιβλία με εγκυκλοπαιδικό και ενημερωτικό χαρακτήρα, αλλά και ιστορίες βγαλμένες από τη φαντασία τους.

Τα μαθήματα στην αυλή και στη φύση, οι περίπατοι και οι επισκέψεις (βλ. Προσομοίωση ανασκαφής και επίσκεψη στην Κνωσό)  ενεργοποίησαν τα παιδιά δίνοντάς τους άμεσα πολλά ερεθίσματα, αρκετά από τα οποία η σχολική τάξη τους περιορίζει. Ευαισθητοποιήθηκαν και ενήργησαν σε θέματα που αφορούν το σχολικό τους περιβάλλον, την κοινότητα και τη φύση (βλ.  Φροντίζουμε την αυλή μας, Το ποτάμι που έδινε). Υιοθετήσαμε μία γάτα που ερχόταν καθημερινά στο σχολείο και τη φροντίζαμε καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς. Υπήρξε σημαντικό μέλος της «οικογένειά» μας και κίνητρο για ανάπτυξη της ευθύνης μας.

Η τέχνη αποτέλεσε σημαντικό εργαλείο έκφρασης, δημιουργικότητας και ενσυναίσθησης. Υπήρξαμε θεατές, κριτές και παραγωγοί ταινιών (βλ. Το σχολείο μας μέσα στο χρόνο),  διαβάσαμε βιβλία και ανακαλύψαμε νέες ιδέες και φανταστικούς κόσμους, συνδυάσαμε θεατρικά παιχνίδια με λογοτεχνία και κινηματογράφο, δημιουργήσαμε βίντεο και τραγούδι με θέμα τα δικαιώματα, το μίσος και τον εκφοβισμό και ανεβάσαμε θεατρικές παραστάσεις και κουκλοθέατρα με παραδοσιακό τρόπο και με τεχνικές εμψύχωσης αντικειμένων.

Αρωγοί σε όλα αυτά ήταν οι γονείς, οι οποίοι μας βοήθησαν στην υλοποίηση διάφορων ιδεών, συμμετείχαν στην εκπαιδευτική διαδικασία και ήταν δίπλα μας σε κάθε μας ανησυχία.

Με σκοπό να αποκτήσουμε επικοινωνία και διάδραση αναπτύξαμε συνεργασίες με άλλα σχολεία. Επικοινωνήσαμε ανταλλάσσοντας νέα, κάρτες, εφημερίδες και μικρά βιβλία. Με κάποια ήρθαμε κοντά συνδυάζοντας τις δράσεις μας, γνωρίσαμε νέους φίλους, εμπνευστήκαμε και παίξαμε.

Φυσικά δε θα ξεχάσουμε το νηπιαγωγείο με το οποίο συστεγαζόμασταν. Αρκετές ήταν οι φορές που πήγαμε στην τάξη τους, είπαμε μαζί τραγούδια, κάναμε κοινά γενέθλια, γιορτές και κατασκευές, διαβάσαμε παραμύθια και παίξαμε σε κοινά διαλείμματα.

Τέλος, οι περισσότερες απ’ αυτές τις δράσεις δε θα είχαν υλοποιηθεί αν δεν υπήρχε το εβδομαδιαίο συμβούλιο. Εκεί προτείναμε και αποφασίζαμε κατόπιν ψηφοφορίας. Εκεί λύναμε προβλήματα και ακούγαμε προσεκτικότερα τους υπολοίπους. Εκεί συζητούσαμε με σεβασμό και αποδοχή. Και όλα αυτά μάθαμε να μην μένουν μόνο εκεί. Μάθαμε να τηρούμε τους δικούς μας κανόνες και όταν χρειαζόταν να επανεξετάζουμε τη δική μας συμπεριφορά και των άλλων. Γιατί μάθαμε πως τα λάθη θέλουν χώρο και αποδοχή.

Η παιδαγωγική Φρενέ αναζητά αρχικά να ριζώσει μέσα σε μικρές δομές. Ο ίδιος ο χαρακτήρας του ολιγοθέσιου σχολείου προϋποθέτει την αλληλοδιδακτική και τη συνεργασία μεταξύ μαθητών διαφορετικών ηλικιών. Αν θέλεις όμως να δουλέψεις με την παιδαγωγική Φρενέ, δεν έχει σημασία αν οι μαθητές/τριες είναι 6, 26 ή 56. Το να δουλεύεις με την παιδαγωγική του Φρενέ, σημαίνει ότι επιτρέπεις στη ζωή να μπει μέσα στην τάξη, οργανώνοντας στιγμές διαλόγου, ανταλλαγών, παρουσιάσεων, συνεργασίας, στιγμές που τα παιδιά είναι δρώντα πρόσωπα σε σχέση τόσο με τη δική τους παραγωγή όσο και με των άλλων. Σημαίνει ότι βάζεις τη ζωή μέσα στην τάξη λαμβάνοντας το βίωμα του κάθε παιδιού. Τα βιωμένα γεγονότα είναι αυτά που θα του επιτρέψουν να έχει σημεία αναφοράς στην προσέγγιση των εννοιών. (Fabienne Bureau, νηπιαγωγός, Ξεκινώντας με την Παιδαγωγική Φρενέ).

Περισσότερα για τις δράσεις μας, παλιές και νέες, στο https://dimvatolakos.blogspot.com/

Φωτεινή Δημοπούλου, εκπαιδευτικός και μέλος της Παιδαγωγικής Ομάδας του Σκασιαρχείου, του Δικτύου Συνεργατικών Σχολείων της Κρήτης και της ομάδας του EUDEC Greece.