Υπαίθρια διδασκαλία και Ιστορία

Περπατώντας στους δρόμους της πλατείας Κάνιγγος

του Χαράλαμπου Μπαλτά

Η α΄ τάξη του 35^ου Δημοτικού των Εξαρχείων βγήκε πάλι στους δρόμους! Η δεύτερη έξοδος! Το τρίπτυχο που δουλεύουμε είναι τάξη – αυλή – κοινότητα. Δράσεις μέσα στην τάξη, μετά στην αυλή και τέλος στην κοινότητα συνθέτουν τη σχέση μας με την αφή, το βίωμα, την κίνηση και την επιτέλεση του χώρου με τον χρόνο.

Τα παιδιά την Τετάρτη 9 Μαΐου 2018 ήρθαν με τα ποδήλατά τους στο σχολείο και κάναμε την αυλή πάρκο κυκλοφοριακής αγωγής. Με αυτοσχέδια σήματα κυκλοφορίας στα σώματά τους, με τροχονόμους και διαβάσεις πεζών, τα παιδιά είδαν σε μικρογραφία την πόλη τους από το μέλλον. Αυτή η άσκηση μας ευαισθητοποιεί πάντα πριν πάμε να συναντήσουμε την κοινότητα, όπως και η άλλη, με τα σχοινιά που γίνονται δρόμοι και παράγονται ιστορίες, όχι πάντα ευχάριστες.

Το δεύτερο μέρος αφορούσε την δημιουργία ενός πανό «Όχι στον φασισμό» και την πορεία στην πλατεία Κάνιγγος. Το καρότσι με τα βιβλία μαζί μας, η πλανόδια βιβλιοθήκη μας, με βιβλία όπως «Άλλοι καιροί, άλλα παιδιά» (2005) της Άλκης Ζέη και της Ζωρζ Σαρή.

Η 9η Μαΐου είναι πανευρωπαϊκή μέρα κατά του φασισμού και η έξοδός μας δεν μπορούσε να την αγνοήσει. Το όνομα του σχολείου μας είναι «Ναπολέων Λαπαθιώτης» και γνωρίζουμε πόσο άσχημα ένιωσε ο ποιητής με την γερμανική κατοχή. Τι έκαναν τότε τα παιδιά και ειδικά τα φτωχά παιδιά; Αναζητούσαν συσσίτιο. Το σπίτι και σχολείο των παιδιών στον «Παρνασσό», αυτή την ιστορική σχολή της εργατικής τάξης, το κάναμε μια ανάμνηση όλων των ημερών της γερμανικής, ιταλικής και βουλγαρικής κατοχής.

Εκεί μιλήσαμε για τον ρόλο των παιδιών στη κατοχή (κρυμμένα, σαλταδόροι, αετόπουλα, γερακίνες, παραδοσιακά επαγγέλματα) και μετά πήγαμε στην ΕΣΠΟ (γι’ αυτή τη δασκάλα μας την Ιουλία Μπίμπα ποιος θα γράψει;), μπήκαμε μυρίζοντας στην στοά Φέξη (Λέλα Καραγιάννη, η γυναίκα – άρωμα), τις γυναικείες φυλακές (Θεμιστοκλέους 7) και τέλος στο γραφείο του Χάρη Πάτση, όπου μας υποδέχθηκε η γυναίκα του, η κυρία Ελένη, με την κυρία Εύα.

Ο Χάρης Πάτσης ήταν δάσκαλος στο σχολείο μας την περίοδο της κατοχής, την άνοιξη του 1941. Ήρθε στο σχολείο μας μετά το νοσοκομείο «Έλενα» όπου νοσηλεύονταν γιατί τραυματίστηκε στο αλβανικό μέτωπο. Μετά το σχολείο μας πήγε στα σχολεία της Ηπείρου και μετά ήρθε στο Πειραματικό Σχολείο της οδού Σκουφά, εφαρμόζοντας τις ιδέες του τυπογραφείου του Celestin Freinet. Συγκρούεται με τον Νικόλαο Εξαρχόπουλο, τη μια από τις δύο έδρες της Παιδαγωγικής στην Ελλάδα (η άλλη ήταν του Αλέξανδρου Δελμούζου), πηγαίνει εξορία στην Μακρόνησο (γιατί αρνήθηκε το όπλο Έλληνα να σκοτώσει Έλληνα), εκδίδει το δυσεύρετο βιβλίο του «Το Τυπογραφείο» (1951), νεκρολογεί το φίλο του Τζάννο Τσαγκιά (1952) και αλληλογραφεί με τον Celestin Freinet. Μετά ξεκινά το έργο του που γνωρίζουμε, με πιο πρόσφατο την μετάφραση του έργου «Λειτουργική Παιδαγωγική» του E. Claparede (1952, 2010). Τότε εκδίδει και το περιοδικό του «Νέο Σχολείο» (1950/1967) όπου γνωρίζουν την μετάφραση οι ιδέες του Freinet.

Το έργο που παράγει είναι τεράστιο, πέρα από την παιδαγωγική και αφορά εγκυκλοπαίδειες, λήμματα, λεξικά, λογοτεχνική ιστορία, βοηθήματα για την ελληνική γλώσσα και τόσα άλλα. Τον χάσαμε στο ξεκίνημα της ελληνικής κρίσης το 2010, τότε που ξεκινούσε το «Σκασιαρχείο» μας για να συνεχίσουμε αυτούς τους αγώνες. Τι συγκίνηση! Ο δάσκαλος που έχει μπει σε κάθε ελληνικό σπίτι ήταν στο σχολείο μας! Η κυρία Ελένη μας υποδέχθηκε φιλόξενα, διάβασε το γράμμα ενός μαθητή του δασκάλου της δ΄ δημοτικού για εκείνα τα χρόνια, συνομίλησε με τα παιδιά και τους χάρισε βιβλία για την α΄ δημοτικού, γραμμένα από τον σύζυγό της, με την μέθοδο Decroly. Είναι η ίδια μέθοδος που δουλεύουμε στην παιδαγωγική Freinet, μαζί με τις τεχνικές του (Τι νέα;, συμβούλιο τάξης, τυπογραφείο, σχολικός κήπος, κλπ). Η κυρία Εύα μας διάβασε ποιήματα και τα παιδιά παρήγαγαν δικά τους. Θέμα μας, τι άλλο, ο πόλεμος και η ειρήνη.

Και είπαμε και κάναμε και προβληματιστήκαμε και περάσαμε καλά και μπήκαμε πάλι μέσα στο σχολείο. Όμως σχολείο ήταν και έξω. Και το λέμε σχολείο της κοινότητας. (14/5/2018)

Ο Γιώργος Μόσχος (πρώην συνήγορος του παιδιού) ήταν παρών στο υπαίθριο μάθημα και έγραψε γι αυτό στον προσωπικό λογαριασμό του στο facebook:

Ήταν μια αλλιώτικη βόλτα στη γειτονιά. Ένα τσούρμο πρωτάκια με το δάσκαλό τους, μαμάδες και εθελόντριες συνοδούς, κίνησαν ένα πρωί από το σχολείο τους στα Εξάρχεια, περπάτησαν, σέρνοντας μαζί τους ένα πράσινο βαγονάκι με βιβλία, από όπου ανέσυραν κάπου κάπου κάποιο και το ξεφύλλιζαν, έκαναν στάσεις στο σπίτι που κάποτε ήταν σχολείο της Άλκης Ζέη, σε μαγαζιά και κτίρια με ιδιαίτερο χαρακτήρα, στα αγάλματα του πάρκου, θεών και ηρώων της μυθολογίας και της ιστορίας, στη Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού, σε προγραμματισμένες και απρόσμενες συναντήσεις με ανθρώπους που εργάζονται στο πάρκο και άλλους που το επισκέπτονται, αναζητώντας μια ανάσα, μια ξεκούραση ή μια φυγή. Άκουσαν τα πουλάκια. Μύρισαν τα λουλούδια. Φώναξαν μαζί τον γέρο του Μωριά (κύριε Κολοκοτρώωωνηηηηη!) να τους ακούσει και να τους δει, όπου κι αν είναι τώρα. Έπαιξαν παιχνίδια παραδοσιακά και αυτοσχέδια. Μίλησαν και άκουσαν για την ιστορία, τους πολέμους, την προσφυγιά, τα σύνορα, τις δυσκολίες και τις φιλίες των λαών και των ανθρώπων. Δεν ξέρω πόσες από τις πληροφορίες που απλόχερα τους μοίρασε ο δάσκαλός τους στη δίωρη βόλτα έμειναν στη μνήμη των πιτσιρικάδων. Σίγουρα όμως θα τους έμεινε η αίσθηση της ελεύθερης ματιάς στην πόλη που μας περιβάλλει και το αίσθημα της ομάδας που χαίρεται, παρατηρεί, μαθαίνει, παίζει, σχετίζεται και υπάρχει, μέσα σε αυτήν…
Ήμουνα και εγώ εκεί και νοιώθω τυχερός, που μαζί με τα πρωτάκια πρόσεξα εικόνες και ανθρώπους, που συχνά δεν δίνουμε χρόνο να παρατηρήσουμε και να σχετιστούμε μαζί τους. Και σκέφτηκα, «πόσα υπέροχα μπορούν να συμβούν στην εκπαίδευση, έξω από τους τοίχους μιας τάξης, αν οι δάσκαλοι και οι γονείς τολμήσουν, υποστηρίξουν και εμπιστευθούν τα παιδιά σε παρόμοιες εξερευνητικές και απελευθερωτικές εμπειρίες» ….